امروزه پس از به عمل آمدن تحقیقات و دیدن نتایج استفاده از کودهای شیمیایی، بهره بردن از کودهای آلی به صورت روزافزونی در حال افزایش است. بر خلاف کودهای شیمیایی که عموما ضربه‌های عمیقی به ساختار خاک و محصولات نهایی می‌زنند و در نهایت، هم به نابودی گیاه و هم خاک می‌انجامند، مواد آلی تقویت‌کنندگانی عمیقا موثر هستند که هر آنچه کودهای شیمیایی فقط وعده‌اش را می‌دهند محقق میکنند. این مواد آلی که امروزه طرفداران زیادی پیدا کرده‌اند، به اشکال مختلفی برای کشاورزان و باغداران در بازار موجود هستند و تقریبا می‌توان گفت که جای کودهای شمیایی را گرفته‌اند. یکی از مهم‌ترین محصولاتی که در این زمره قرار می‌گیرد و در حال دریافت توجهی جهانی است، مزایای اسید هیومیک است.
اسید هیومیک چیست؟
از سال‌های آغازین مدرسه در دروسی مثل علوم به کودکان فرآیندی به اسم تجزیه شدن را آموزش می‌دهند. همه ما از کودکی آموخته‌ایم که تقریبا تمامی چیزهایی که اطراف ماست را طبیعت تامین کرده است و در نهایت هم، به واسطه فرآیند تجزیه شدن، به طبیعت باز می‌گردند. این یک تصور تقریبا درست است. اسید هیومیک یکی از آن مواردی است که باعث شده ما از واژه تقریبا استفاده کنیم. دانشمندان حوزه کشاورزی با بررسی ساختار و بافت مواد مرده، به این نتیجه رسیدند که گاهی فرآیند تجزیه شدن به معنی واقعی کلمه در برخی موارد استثنایی رخ نمی‌دهد و برخی از اجزای یک ماده پس از گذشت سال‌ها به جای نابود شدن و از بین رفتن، با قرار گرفتن در یک شرایط میکروارگانیسمی خاص و ترکیب با عناصر و مواد دیگر، به چیز دیگری تبدیل می‌شوند که خاصیت‌های ارگانیکی شگفت‌آوری در خود دارند. موادی همچون نفت، زغال سنگ و مواد هیومیکی از جمله همین موارد استثنایی هستند.
باروری خاک به کیفیت و کمیت مواد آلی موجود در آن بستگی دارد؛ زیرا تولید محصولات مطلوب کشاورزی به میزان مواد مغذی و قابل جذب برای گیاه وابسته است. مواد آلی به طور طبیعی و به شکل هوموس و هیومیک در خاک وجود دارند و از تجزیه مواد آلی مرده و تحت شرایطی خاص تشکیل می‌شوند. ترکیبات هوموسی مواد آلی به سه شکل هیومیک اسید، فولویک اسید و هیومین یافت می‌شوند که این سه از نظر ساختار شیمیایی و اندازه مولکولی با یکدیگر تفاوت دارند. این مواد شرایط فیزیکی و شیمیایی خاک را بهبود می‌بخشند و جذب عناصری چون نیتروژن، گوگرد، فسفر، روی، آهن، مس و منگنز را افزایش می‌دهند.
فولویک اسید و ساختار آن
فولویک اسید (Fulvic acid) نوعی ماده هیومیکی حاصل از تجزیه بقایای موجودات زنده است که رشد و تقسیم سلولهای گیاه را افزایش میدهد، و عناصر ماکرو همچون آهن، مس، منگنز و روی را به همراه خود از بخش سطحی گیاه وارد بافت گیاه می‌کند. این اسید آلی یک الکترولیت قوی است که به سلولها انرژی داده و آنها را تنظیم می‌کند.
این اسید در PHهای اسیدی، قلیایی یا خنثی محلول بوده و وزن مولکولی آن حدود 1000 تا 10000 دالتون است. کود فولویک اسید به علت داشتن گروههای هیدرکسیل و کربوکسیل در ساختار خود، به لحاظ شیمیایی بسیار فعال است. از طرف دیگر این اسید با داشتن قدرت تبادل یونی بالا، جذب عناصر معدنی را در گیاه افزایش میدهد. این موارد موجب افزایش کیفیت و کمیت محصول و همچنین افزایش مقاومت گیاه در برابر تنشهای محیطی می‌شود.
تفاوت اسید فولویک و اسید هیومیک
فولویک اسید و هیومیک اسید هر دو مواد هیومیکی هستند و اگر با هم استفاده شوند به افزایش بازدهی محصول و رشد گیاهان بسیار کمک میکنند؛ اما این دو اسید آلی در تعداد اکسیژن و کربن، وزن مولکولی، میزان پلیمریزاسیون، اسیدیته و رنگ تفاوتهای ناچیزی دارند.
هیومیک اسید مولکولهای بزرگی دارد که خاک را به یک محیط مناسب برای رشد بهینه گیاهان تبدیل می‌کند. مولکولهای فولویک اسید نسبت به اسید هیومیک بسیار کوچکترند و در انتقال مواد مغذی به گیاه خوب عمل میکنند.
اسید فولویک در هر سه PH اسیدی، خنثی و قلیایی در آب حل می‌شود اما هیومیک اسید در PH اسیدی و خنثی نامحلول است. تعداد اکسیژن اسید فولویک دو برابر اسید هیومیک بوده و به علت داشتن گروههای کربوکسیل و هیدروکسیل واکنش‌پذیری شیمیایی و خاصیت تبادلی آن بسیار بیشتر از هیومیک اسید است. رنگ فولویک اسید نیز زرد یا قهوه‌ای مایل به زرد است در حالی که رنگ هیومیک اسید اغلب سیاه است.
علاوه بر تفاوتهای ساختاری، این دو اسید تفاوتهای کاربردی نیز دارند:
- کوچک بودن مولکولهای این اسید و سازگاری آن با تمام مواد اسیدی و قلیایی، این اسید آلی را بسیار کارآمدتر از هیومیک اسید کرده است.
- این اسید برخلاف هیومیک اسید به صورت محلول پاشی نیز کاربرد دارد.
- این اسید برخلاف اسید هیومیک با کودهای دارای فسفات محلول، مانند فسفریک اسید، ترکیب می‌شود.
- از دیگر مزایای آن٬ برخلاف اسید هیومیک با کلسیم نیترات ترکیب می‌شود، به این ترتیب به کلاته کردن عنصر سازنده کلسیم و تثبیت نیتروژن کمک می‌نماید.
- فولویک اسید برخلاف هیومیک اسید میتواند با علف کش‌ها ترکیب شود و آلاینده‌ها و سموم موجود در خاک را خنثی نماید.
- ۰۰/۰۱/۱۴